Edhe pse duket një pyetje e lehtë, a rrjedh kjo e drejtë nga ajo çfarë një "popull" është? Cilët elemente janë përcaktuesit e një kombi? Shumë politikanë deklarojnë pa asnjë ndrojtje se cilët popuj konkretë janë me të vërtetë kombe, dhe cilët prej tyre nuk janë tillë. Në fakt, si një çështje sociologjike, nuk ekziston asnjë mënyrë objektive për të përcaktuar se çfarë është ose çfarë nuk është një komb, si çdo gjë tjetër në shkencat shoqërore, prandaj kjo mbetet një çështje për t’u diskutuar. Pra, para së gjithash, duhet të jemi dyshues për të gjithë ata që në mënyrë të qartë pohojnë se ky është një komb, apo ky nuk është i tillë.

Natyrisht ka faktorë që përcaktojnë identitetet sociale, si gjuha e përbashkët, kultura, historia, etj, por duke qenë se këta faktorë perceptohen në mënyrë të ndryshme nga çdo individ, askush nuk mund të flasë në emër të të gjithëve. Kjo nuk mund të na çojë neve në skepticizëm sociologjik -asgjë nuk mund të provohet, kështu që asgjë nuk ekziston. Faktorët e sipërpërmendur zakonisht të perceptuar nga një grup njerëzish, janë rrënjët e një kombi. Disa njerëz thonë se kombet janë një shpikje. Sigurisht ata janë! Si të gjitha konceptet politike të hartuara nga njerëzit.

Pra, bazuar në ato faktorë të përbashkët, të cilët gjenerojnë perceptime dhe ndjenja të përbashkëta në një grup qytetarësh, ngrihet ideja e kombit , dhe pasi kjo ide pranohet kolektivisht, ajo bëhet një realitet politik. Kur një komb është i vetë-pranuar, e drejta e vetëvendosjes është rruga politike për të krijuar një shoqëri të organizuar, në formën e vendosur lirisht nga anëtarët e atij populli.

A ka një të drejtë vetëvendosjeje?

Kohët e fundit Peter Singer hulumtoi për ekzistencën e një "të drejte për t’u shkëputur" . Për të ngritur një debat të drejtë e për të shmangur konfuzionin mes njerëzve ne duhet të përcaktojmë qartë konceptet që përdorim. Vetëvendosja nuk është një "e drejtë për t’u shkëputur", por një e drejtë e një populli për të vendosur lirisht organizimin e tij politik. Në kuadër të kësaj të drejte ka shumë përfundime të mundshme politike: shkëputja nga një shtet, përfshirja në një shtet tjetër, ose vetëm një ripërcaktim i një statusi politik dhe juridik brenda një shteti (d.m.th. të gjitha format e federalizmit dhe autonomisë).

Pra, pyetja është nga ku buron sovraniteti, dhe këtu ne do të duhet të kthehemi në debatin e popujve dhe kombeve. Ky nuk është një debat i lehtë, sepse objektiviteti është i pamundur (duke qenë se bazohet në perceptime subjektive), është e gjitha e lidhur me atë, se si një perceptim i shumicës bëhet një realitet politik.
Kështu që ndërsa mendojmë rreth ekzistencës së të drejtës për vetëvendosje duhet gjithashtu të bëjmë dallimin ndërmjet vetë kësaj të drejte dhe mundësisë reale për ta ushtruar atë. Ekzistenca e një të drejte është një çështje ligjore, ndërsa ushtrimi i kësaj të drejte është një çështje e mundësive fizike (për shembull, shumë të drejta formale zakonisht nuk merren parasysh, ndërsa ka veprime të tjera de facto të cilat nuk janë të mbështetura ligjërisht). Kështu për shembull, pamundësia e një shteti të vogël për t’u vetë-përcaktuar, për shkak se interesat gjeopolitike nuk të lënë të kuptosh se kjo e drejtë ekziston, tregon vetëm se nuk është e mundur për ta ushtruar këtë të drejtë në situatën aktuale gjeopolitike.

Për t’iu kthyer pyetjes kryesore, a ka një të drejtë vetëvendosje? Pyetja është mjaft e qartë, siç thuhet nga UNPO (Organizata e Kombeve dhe e Popujve të Papërfaqësuar):

Parimi i vetëvendosjes është mishëruar dukshëm në nenin I të Kartës së Kombeve të Bashkuara. Më herët ky parim u përqafua në mënyrë të qartë nga presidenti amerikan Woodroë Wilson, nga Lenini dhe të tjerët, dhe u bë parimi udhëheqës për rindërtimin e Evropës pas Luftës së Parë Botërore. Parimi ishte përfshirë në Kartën e Atlantikut të vitit 1941 dhe propozimet e Dumbarton Oaks që u shtjelluan në Kartën e Kombeve të Bashkuara. Përfshirja e saj në Kartën e OKB-së shënon njohjen universale të parimit si me rëndësi themelore për mbajtjen e marrëdhënieve miqësore dhe paqes mes shteteve. Është i njohur si e drejta e të gjithë popujve në artikullin e parë të përbashkët të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike dhe Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale, të cilat kanë hyrë në fuqi të dyja në vitin 1976.

Paragrafi 1 i këtij neni parashikon:

Të gjithë popujt kanë të drejtën e vetëvendosjes. Në bazë të kësaj të drejte, ata përcaktojnë lirisht statusin e tyre politik dhe ndjekin lirisht zhvillimin e tyre ekonomik, shoqëror dhe kulturor.

E drejta e vetëvendosjes së popujve është e njohur në shumë instrumente të tjera ndërkombëtare dhe rajonale, duke përfshirë Deklaratën e Parimeve të Ligjit Ndërkombëtar në lidhje me marrëdhëniet miqësore dhe bashkëpunimin midis shteteve të miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së në vitin 1970. Së dyti në Aktin Final të Helsinkit të miratuar nga Konferenca për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (KSBE) në vitin 1975. Së treti në Kartën Afrikane të të Drejtave të Njeriut dhe të Popujve të vitit 1981. Së katerti në Kartën KSBE të Parisit për një Evropë të Re të miratuar në vitin 1990.Së pesti në Deklaratën e Vjenës dhe Programin e Veprimit të 1993 Kjo e drejtë është pohuar gjithashtu nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në rastin Namibia ; rastin e Sahara-së perëndimore dhe rastin e Timori-t Lindor në të cilat është konfirmuar karakteri i saj erga omnes me fuqi detyruese. Shtrirja dhe përmbajtja e së drejtës për vetëvendosje është shtjelluar nga Komiteti për të Drejtat e Njeriut dhe Komiteti për Eliminimin e Diskriminimit Racor dhe juristë të shquar të së drejtës ndërkombëtare.

Shumë analistë politikash dhe avokatë pohojnë se e drejta e vetëvendosjes i nënshtrohet vetëm rrethanave të jashtëzakonshme si në rastin e dekolonizimit ose shkeljes së të drejtave të njeriut. Edhe pse në ato raste ushtrimi i kësaj të drejte është shumë herë më i qartë, siç u përmend më lart, e drejta ndërkombëtare e ka njohur të drejtën e vetëvendosjes shumë më përpara proçesit të kolonizimit, dhe më shumti si një parim të përgjithshëm se sa si një përgjigje konkrete ndaj rrethanave të jashtëzakonshme.

Rasti Spanjoll

Duke parë aspektet e përgjithshme të vetëvendosjes, le t’i hedhim një sy rastit spanjoll. Diktatura Spanjolle përfundoi midis viteve 1975 (vdekjes së Francisco Franco-s) dhe 1978 (miratimi i Kushtetutës Spanjolle). Kjo periudhë u konsiderua si një periudhë "tranzicioni" dhe deri në vendosjen e demokracisë parlamentare ishte koha e konfrontimeve dhe debateve të shumta. Për shkak të rrezikut të kthimit të regjimit të mëparshëm, debatet më të diskutueshme zgjidheshin në zgjidheshin në mënyra të paqarta, për shembull vendosja e popujve të ndryshëm (kombe, identitete, sensibilitete) brenda shtetit spanjoll etj.

Pra, Kushtetuta e 1978 krijoi atë që u quajt " café para todos " (kafe për të gjithë). Ajo u bazua në një sistem autonom të projektuar fillimisht për nacionalitetet brenda shtetit spanjoll, por që kohët e fundit u zgjerua për të gjitha rajonet. Kushtetuta Spanjolle e vitit 1978 në nenin e tij të dytë parashikon që:
Kushtetuta bazohet në unitetin e pazgjidhshëm të kombit spanjoll, atdhe i përbashkët i të gjithë spanjollëve, dhe njeh dhe garanton të drejtën për autonomi të kombësive dhe të krahinave që e formojnë atë dhe solidaritetin mes tyre.

Pra, ky nen është i paqartë, nga njëra anë hedh poshtë mundësinë e shkëputjes, por në të njëjtën kohë njehkaraterin kombëtar të disa krahinave spanjolle (dallimi mes kombit dhe shtetësisë është një tjetër çështje për diskutim). Edhe pse ajo nuk e përcakton se cilat janë këto krahina, bëhet fjalë për tre popujt që kishin arritur një statut autonom para vendosjes së diktaturës: Catalunya (Katalonja), Euskal Herria (Krahina e Baskut) dhe Galiza (Galicia).

Në vitet e fundit, dy nga këto tre kombësi kanë shprehur vullnetin e tyre për të ushtruar të drejtën e tyre për vetëvendosje, për të vendosur vetë për statutin e tyre politik brenda apo jashtë shtetit spanjoll. Parlamenti i krahinës së Baskut miratoi në vitin 2004 një statut të quajtur Plani Ibarretxe ku vetëvendosja njihej në mënyrë të qartë si një e drejtë që ata mund ta ushtronin në çdo moment, por një vit më vonë ky akt u hodh poshtë nga parlamenti spanjoll. Parlamenti i Katalonjës gjithashtu miratoi një statut të ri në vitin 2006, i cili përsëri u shkurtua në artikujt e tij më të diskutueshëm nga ana e parlamentit spanjoll dhe Gjykatës Kushtetuese.

Duke parë që procesi ligjor nuk ka mundur të kënaqë pritshmëritë e tyre, katalonjasit kanë miratuar një strategji të re politike, duke kërkuar në mënyrë të drejtpërdrejtë të drejtën e tyre për vetëvendosje. Por, siç tashmë e kemi përmendur, është e vështirë të gjesh një informacion objektiv në mediat spanjolle për shkak të polarizimit të debatit, emocioneve dhe interesave përkatëse.

Nga "qendra" (Madrid-i), proçesi i shkëputjes është parë zakonisht si një strategji e vetë-ndjekur e një krahine të pasur për të shmangur solidaritetin me fqinjët e tij, Në fakt, partia kryesore Katalonjase CIU (një koalicion i dy partive: Konvergjenca dhe Bashkimi), një organ i djathtë qeverisës, përdor argumentin ekonomik si kryesorin. Por ka pasur edhe polemika brenda partisë në lidhje me këtë strategji separatiste dhe shumë prej anëtarëve nuk e duan pavarësinë, por e përdorin këtë kërcënim si një mënyrë për të ushtruar presion ndaj qeverisë qendrore, për të arritur përfitime fiskale dhe politike për krahinën. Kështu qeveria qendrore, në dijeni të kësaj strategjie, ka refuzuar vazhdimisht çdo lloj negociate.

Por në kundërshtim me vizionin e qeverisë katalonjase, shoqëria Katalonjase ka evoluar në vitet e fundit duke tejkaluar perspektivën e marrëveshjes fiskale të kërkuar nga CIU, dhe duke mbështetur gjithnjë e më shumë parti të tjera Katalonjase të krahut të majtë dhe me të vërtetë të shkëputura si ERC ( E Majta Republikane Katalonjase) , SI (Solidariteti Katalonjas për Pavarësinë) dhe CUP (Kandidatura e Bashkimit Popullor). Këto parti janë më afër lëvizjeve shoqërore dhe e shohin vetëvendosjen si hapin e parë për të marrë përsëri pushtetin mbi njerëzit. Debati që ata paraqesin, është nëse sovraniteti vjen nga lartë-poshtë (nga parlamenti i shtetit, Gjykata Kushtetuese dhe institucione të tjera të nivelit të lartë tek jeta e përditshme e njerëzve), ose nga poshtë-lartë (vendimet e marra nga njerëzit bëhen ligj dhe kristalizohen në institucionet demokratike).

Pra, kjo është një përgjigje ndaj mungesës së demokracisë të perceptuar nga njerëzit, dhe një përpjekje për ta marrë atë përsëri.

Rezultatet zgjedhore në Katalonjë tregojnë një rritje të konsiderueshme të aspiratës për vetëvendosje mes popullsisë së saj në pesë vitet e fundit. Figura 1 tregon rezultatet e zgjedhjeve të fundit rajonale (CAT-10 dhe CAT-12) dhe europiane (BE-09 dhe BE-14) në Katalonja. Edhe pse jo të gjitha partitë pro referendumit janë secesioniste/të shkëputura (shih shënimin 4), është një prirje e qartë që tregon padurimin e Katalonjasve për të vendosur në lidhje me statusin e tyre politik.

Figura 1: Rezultatet e zgjedhjeve të fundit rajonale (CAT-10 dhe CAT-12) dhe europiane (BE-09 dhe BE-14) në Katalonja sipas pozicionit të palëve sa i përket referendumit për vetëvendosje: pro, kundër dhe jo të qartë (boshti majtas). Pjesëmarrja tregohet nga vija e grafikut në boshtin e djathtë.

Burimi: Punim vetjak

Bashkimi Europian dhe vetëvendosja

Zgjedhjet e fundit europiane dëshmuan qartësisht dëshirën popullore për vetëvendosje. Edhe në institucionet europiane u diskutua e drejta për vetëvendosje. Nga kandidatët europiane në debatin e Komisionit u ngrit çështja e Katalonjas dhe kandidatët u pyetën për qëndrimin e tyre në lidhje me këtë çështje. Dy partitë kryesore (Partia Popullore Europiane, Socialistët dhe Demokratët) mbajtën qëndrimin kundër referendumit, ndërsa të dy Ska Keller (Aleanca e Lirë e Gjelbërt Europiane) dhe Guy Verhofstadt (Aleanca e Liberalëve dhe Demokratëve) mbështetën të drejtën e katalonjasve për të vendosur. Së fundi, Alex Tsipras nga e Majta Europiane paraqiti një pozicion të përgjysmuar duke i bërë thirrje dy palëve për të negociuar me qëllim shmangien e konfrontimit për shkëputjen brenda BE-së.

Në kontekstin e krizave ekonomike dhe politike të BE-së, shumë njerëz i shohin lëvizjet për t’u shkëputur si një shenjë e shpërbërjes, ndërsa të tjerët i shohin ato si një mënyrë për demokratizimin e institucioneve europiane dhe për të sjellë pushtetin më afër popullit, duke i bërë qytetarët të përgjegjshëm për vendimet që tanimë merren shumë larg nga shtëpia dhe nga një grup i vogël burokratësh të shtresës së lartë. Kështu, i ashtuquajturi "Zgjerimi i brendshëm" është parë nga shumica si një mënyrë për të zgjidhur krizën e ligjshmërisë evropiane, më shumë se si një proces i shpërbërjes, i përfaqësuar më mirë nga partitë populiste të ekstremit të djathtë në vend të lëvizjeve për vetëvendosje.

Ajo që është e qartë, është se Bashkimi Europian ka fuqinë politike ose të lejojë ose të pengojë ndarjen de facto. Kjo sepse duke qenë se një vend i ri, në epokën e globalizimit, nuk mund të mbijetojë pa njohje ndërkombëtare. Pra, më shumë se një problem i ligjshmërisë (siç shumë mundohen ta paraqesin), është një problem i dukshëm i vullnetit politik ndërkombëtar.

Referendumi- 80% Pro-Pavarësisë

Si referendumi ashtu edhe alternativa për “konsultim” jo-detyrues, e planifikuar nga Qeveria Katalanase ishin ndaluar nga Gjykata Kushtetuese Spanjolle. Në kuadrin e këtij bllokimi institucional, shoqëria civile katalanase u organizua për të kryer atë që u quajt një "proces i pjesëmarrjes qytetare", ku të gjithë Katalanasit u thirrën që të votojnë për të vendosur për të "ardhmen politike të Katalonjës", me mbështetjen e nënkuptuar të qeverisë katalanase, opozitës dhe ndalimin e Qeverisë spanjolle dhe Gjykatës Kushtetuese.

Më 9 nëntor, mijëra vullnetarë u morën me organizimin e vendeve të votimit në 942 (nga 947) komuna. Pjesëmarrja tejkaloi dy milionë njerëz (nga rreth gjashtë milionë njerëz) dhe votat pro-pavarësisë (përgjigjja PO për të dyja pyetjet) numëruan të paktën 1,8 milionë banorë (rreth 80% të totalit të pjesëmarrësve), me një shtesë prej 10% të votuesve që mbështesnin një shtet jo-të pavarur.

Edhe pse "konsultimi" ishte i paligjshëm, prokurorët publikë refuzuan të mbyllnin kutitë e votimit duke qenë se disa parti politike e kishin kërkuar dhe dita e votimit kaloi pa incidente serioze. Megjithatë, një hetim gjyqësor është hapur për të qartësuar rolin e politikanëve dhe nëpunësve publik në organizimin e konsultimeve, duke qenë se ata ishin të kufizuar nga ndalimi i Gjykatës Kushtetuese, dhe mund të akuzoheshin për mosbindje.

Interpretimet dhe reagimet ndaj rezultateve janë të shumëllojshme. Siç edhe është përmendur tashmë, ky "konsultim" nuk ka efekte detyruese, por përbën një mësim të dobishëm për palët e përfshira për të negociuar. Të gjithë skenarët janë ende të hapura: ose hapja e bisedimeve midis qeverisë spanjolle dhe asaj katalanase, ose thirrja për zgjedhje plebishitare në Katalonjë. Ajo çfarë është e qartë është se shoqëria civile katalanese ka treguar një kapacitet përkatës vetë-organizimi dhe gatishmëri për të vendosur, madje edhe nën kërcënimin e prokurorisë së pabindur, bojkotit nga ana e partive sindikaliste dhe bllokimit institucional.

Përfundime

Si përfundim, debati për vetëvendosje është shumë më kompleks se sa përshkruhet zakonisht në media. Shumë faktorë janë të përfshirë dhe pikëpamje të ndryshme politike janë të lidhura me të. Bashkimi Europian është në thelb të këtij debati, politika e vërtetë iu referohet institucioneve të BE-së, si fuqia kryesore politike për të vendosur mundësitë praktike të pavarësisë, nëse BQE mund të financojë vende të reja, ose në qoftë se shteti i ri do të jetë pjesë e traktateve të BE-së.

Cilido qoftë mendimi ynë për pavarësinë, ne duhet të jemi të vetëdijshëm se vetëvendosja është një e drejtë e pastër demokratike. Ne duhet të jemi të vetëdijshëm që, si çdo gjë tjetër në politikë, nuk ekziston një e vërtetë, por shumë pikëpamje të ndryshme, dhe se në politikë nuk ka asgjë përjetësisht, universialisht apo natyralisht të paligjshme, duke qenë se ligjshmëria është e projektuar nga politika. Pra, nuk është e drejtë të arsyetojmë se një dokument ligjor (p.sh. Kushtetuta) e bën të pamundur marrjen e vendimit për diçka, me që burimi i këtij dokumenti është në vetvete një vendim. Debati këtu qëndron në burimin e sovranitetit (d.m.th. burimin e së drejtës për të vendosur) që lidhet me debatin e asaj se çfarë një komb dhe një popull është, dhe me debatin e demokratizimit. Ky nuk është një debat i lehtë, por kjo është një çështje me të cilën duhet të përballemi në mënyrë të arsyeshme në qoftë se duam të thellohemi në procesin e përparimit dhe demokratizimit.

Shtojca

Figura 1 Metodologjia është përmbledhur në tabelën më poshtë me palët e llogaritura në çdo kategori:

C-së: Qytetarët
CIU: Konvergjenca dhe Bashkimi
CUP: Kandidatura e Bashkimit Populllor
ERC: E Majta Republikane Katalonjase
ICV-EU: Iniciativa e Gjelbërt Katalonjase Gjelbrit- E majta e bashkuar
PACMA: Partia për Kafshët kundër Keqtrajtimit të kafshëve
PP: Partia Popullore
PSC-PSOE: Partia Socialiste e Katalonjas - Partia Socialiste Socialiste e Punëtorëve Spanjollë
SI: Solidariteti katalonjas për Pavarësinë
UPyD: Bashkimi për Progres dhe Demokracia

                                                                                                                          Punoi: Javier López Prol

English version below

******************************************************************************************

Self-determination debate has been vehemently discussed last years across Europe and worldwide. As it mix a set of political emotions and economic interests it is difficult to find clear information about what it really is, and what is happening in secessionist regions in Europe (namely Scotland and Catalonia).

What self-determination is?

Shortly, self-determination is the right of peoples to freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development. Although it seems an easy question, it derives to what is a “people”? What are the determinants of a nation? Many politicians state without any blush which concrete peoples are really nations, and which are not. Actually, as a sociological issue, there does not exist an objective way to define what is or what is not a nation, as everything in social sciences, there is a matter of discussion. So first of all, be suspicious of all who clearly affirm this is a nation, this is not.

There are of course factors determining social identities, as common language, culture, history, etc., but as they are differently perceived by each individual, nobody can talk for the whole. This cannot drive us to sociological scepticism -nothing can be proved, so nothing does exist-. Those factors, commonly perceived by a group of people, are the roots of a nation. Some people say that nations are an invention. Of course they are! As all political concepts designed by humans.

So based in those common factors, which generate shared perceptions and feelings in a group of citizens, the idea of nation emerges, and since that idea is collectively accepted, it becomes a political reality. Once a nation is self-recognized, the self-determination right is the political way to establish an organized society, in the form freely decided by the members of that people.

Is there a self-determination right?

Recently Peter Singer wondered about the existence of a “right to secede” . To set up a fair debate we must clearly define the concepts we use to avoid confusing or deceiving people. Self-determination is not a “right to secede”, but a right of a people to freely decide its own political organization. Within this right there are many possible political outcomes: secession from a state, annexation to a state, or just a redefinition of a political and legal status within a state (i.e. all forms of federalism and autonomism).

So the question is where sovereignty comes from, and here we would have to come back to the debate of peoples and nations. It is not an easy debate, because objectivity is impossible (as it is based on subjective perceptions), but politics is all about that, about how a majority’s perception becomes a political reality.

So wondering about the existence of a self-determination right we must differentiate also between the right itself, and the actual possibility to exercise it. The existence of a right is a legal matter, while the exercise of that right is a matter of physical opportunities (for example, many formal rights are usually disregarded, while there are other de facto actions which are not legally backed). So for example, the impossibility of a small state to self-determinate because geopolitical interests does not mean that that right does not exist, it only means that it is not possible to exercise that right in the current geopolitical situation.

Coming back to the main question, is there a self-determination right? The question is quite clear, as stated by UNPO (Unrepresented Nations and Peoples Organization):

The principle of self-determination is prominently embodied in Article I of the Charter of the United Nations. Earlier it was explicitly embraced by US President Woodrow Wilson, by Lenin and others, and became the guiding principle for the reconstruction of Europe following World War I. The principle was incorporated into the 1941 Atlantic Charter and the Dumbarton Oaks proposals which evolved into the United Nations Charter. Its inclusion in the UN Charter marks the universal recognition of the principle as fundamental to the maintenance of friendly relations and peace among states. It is recognized as a right of all peoples in the first article common to the International Covenant on Civil and Political Rights and the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights which both entered into force in 1976. Paragraph 1 of this Article provides:
All peoples have the right to self-determination. By virtue of that right they freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development.
The right to self-determination of peoples is recognized in many other international and regional instruments, including the Declaration of Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Co-operation Among States adopted by the UN General Assembly in 1970, 2, the Helsinki Final Act adopted by the Conference on Security and Co-operation in Europe (CSCE) in 1975, 3, the African Charter of Human and Peoples' Rights of 1981, 4, the CSCE Charter of Paris for a New Europe adopted in 1990, 5, and the Vienna Declaration and Programme of Action of 1993. 6, It has been affirmed by the International Court of Justice in the Namibia case 7, the Western Sahara case 8, and the East Timor case 9, in which its erga omnes character was confirmed. Furthermore, the scope and content of the right to self-determination has been elaborated upon by the UN Human Rights Committee 10, and the Committee on the Elimination of Racial Discrimination 11, and numerous leading international jurists.

Many political analysts and lawyers affirm that self-determination right is subjected only to extraordinary circumstances as decolonization or humans rights violations. Although in those cases the exercise of this right is much clearer, as mentioned above, international law has recognized self-determination right long before decolonization process, and as general principle rather than a concrete response to extraordinary circumstances.

The Spanish case

Having seen the general aspects of self-determination, let’s take a look at the Spanish case.
Spanish dictatorship finished between 1975 (Francisco Franco’s death) and 1978 (passing of the Spanish Constitution). The so-called “transition” period to the parliamentary democracy was a time of confrontation and debate. Due to the risks of the return to the previous regime, the most controversial debates were ambiguously solved, as that of the fitting of the different peoples (put here the word you prefer: nations, identities, sensibilities) within the Spanish State. So the 1978 Constitution established what was called “café para todos” (coffee for all). It was based in an autonomic system firstly designed for the nationalities within the Spanish state, but lately expanded for all regions.
Spanish 1978 Constitution states in its second article that

The constitution is based on the indissoluble unity of the Spanish nation, common homeland of all Spaniards, and recognizes and guarantees the right to autonomy of nationalities and regions which form it and the solidarity among them.

So this ambiguous article rejects the possibility of secession, but at the same time recognizes the national (the difference between nation and nationality is also a matter of discussion) character of some Spanish regions. Although it does not specify which ones, they are the three peoples that had achieved an autonomous statute before the dictatorship: Catalunya (Catalonia), Euskal Herria (Basque Country) and Galiza (Galicia).

In last years, two of these three nationalities have expressed their will to exercise their right to self-determination to decide by themselves their political statute within or without the Spanish State. Basque Country parliament passed in 2004 a statute called Plan Ibarretxe where self-determination was clearly recognized as a right they could exercise in any moment, but it was rejected by the Spanish parliament the next year. Catalan Parliament also passed a new statute in 2006, which was cut back in its more controversial articles by the Spanish parliament and the Constitutional Court.

Having seen that the statutory process has not been able to satisfy their expectations, Catalans have adopted a new political strategy claiming directly for their right to self-determination. But as we have already mentioned, it is difficult to find objective information in the Spanish media due to the polarization of the debate and the emotions and interests concerned.

From the “center” (Madrid), secessionist process is usually seen as a self-seeking strategy of a rich region to avoid solidarity with its neighbors. Actually, the Catalan leading party CIU (a coalition of two parties: Convergence and Union), a right-hand body, uses the economic argument as the main. There has been controversy within the party about this secessionist strategy and many of them do not want independence, but use this threat as a way to pressure central government to achieve fiscal and political benefits for the region . But central government, aware of that strategy, has continuously refused any kind of negotiation.

But contrary to the vision of the Catalan government, Catalan society has evolved in the last years surpassing the perspective of the fiscal agreement sought by CIU, and supporting more and more other left-hand and really secessionist Catalan parties as ERC (Catalan Left Republicans), SI (Catalan Solidarity for Independence) and CUP (Unitary Popular Candidacy). Those parties are closer to social movements and they see self-determination as the first step to take over the power to the people again. The debate they present, is whether sovereignty comes from the top to the bottom (from the parliament of the state, the Constitutional Court and other high-level institutions to people’s daily life), or from the bottom to the top (decisions made by people become law and crystalize into democratic institutions). So it is a response to the lack of democracy perceived by people, and an attempt to take it back.

The electoral results in Catalonia show a considerable increase of self-determination aspiration among its population in the last five years. The figure 1 shows the results of the last regional (CAT-10 and CAT-12) and European elections (EU-09 and EU-14) in Catalonia. Although not all pro referendum parties are secessionists (see note 4), it is a clear trend showing the eagerness of Catalonian to decide about their own political status.
Figure 1: Results of the last regional (CAT-10 and CAT-12) and European elections (EU-09 and EU-14) in Catalonia according to the position of the parties regarding self-determination referendum: pro, against and not clear (left axis). Turnout is shown by the bar graph in right axis.

European Union and self-determination

Last European elections became almost a self-determination plebiscite in Catalonia. But not only there, also in European institutions self-determination right was discussed. In the European Candidates to the Commission debate Catalonian issue arose and Candidates were asked about their position about it. The two main parties (European Popular Party and Socialists and Democrats) declared themselves against the referendum, while both Ska Keller (Greens-European Free Alliance) and Guy Verhofstadt (Alliance of Liberals and Democrats) supported Catalan right to decide. Finally, Alex Tsipras from European Left showed a halfway position calling two parts to negotiate to avoid secessionist confrontation within the EU.

In the context of the economic and political crises of the EU, many people see secessionist movements as a sign of disintegration, while others see it as a way to democratize European institutions and bring closer the power to the people, making citizens responsible of decisions that now are made far away from home and by a small group of high-class bureaucrats. So the so-called “internal enlargement” is seen by many as a way to solve European legitimacy crisis, more than a disintegration process, represented rather by far-right populist parties than for self-determination movements.

What is clear, is that European Union has the political power to either allow or de facto impede secession, as one new country, in the era of globalization, cannot survive without international recognition. So more than a problem of legality (as many try to draw), it is an evident problem of political willingness.

Referendum- 80 % Pro-Independence

Both the referendum and the alternative non-binding “consultation” planned by Catalan Government had been forbidden by the Spanish Constitutional Court. In the face of this institutional blocking Catalan civil society organized itself to carry out what was called a “civic participation process”, where all Catalans were called to vote to decide about “Catalan political future”, with the implicit support of the Catalan Government and the opposition and prohibition of Spanish Government and the Constitutional Court.

On November 9th, thousands of volunteers organized polls stations in 942 (out of 947) municipalities. The turnout surpassed two million people (out of around six million people) and the pro-independence votes (yes to both questions) accounted for at least 1,8 million people (around 80% of total participants), with an additional 10% of voters supporting a non-independent state.

Although the “consultation” was illegal, public prosecutors refused to close down the ballot boxes as some political parties had claimed and the pooling day passed without serious incidents. However, a judicial investigation has been opened to clarify the role of politicians and public servants in the organization of the consultation, as they were constrained by the prohibition of the Constitutional Court, and they could be accused of disobedience.

The interpretations and reactions to the results are manifold. As it has been already mentioned, this “consultation” does not have any binding effects, but it is a salutary lesson for the parties involved to negotiate. All scenarios are still open. Either the opening of talks between Spanish and Catalan governments, or the call for anticipated (plebiscitary?) elections in Catalonia. What is clear is that Catalan civil society has shown a relevant self-organization capacity and willingness to decide, even under threats of disobedience prosecution, boycott by unionist parties and institutional blockage.

Conclusion

In conclusion, the self-determination debate is far more complex than usually depicted in the media. Many factors are involved and diverse political views are concerned. The European Union is in the core of this debate, as the realpolitik points at EU institutions as the key political power to decide the practical chances of independence, as whether the ECB could finance new countries, or if the new state would be part of the EU treaties.

Whatever our opinion about independence is, we must be aware that self-determination is a purely democratic right. We must be also aware that, as all in politics, there does not exist a truth, but many different views, and that in politics there is nothing eternally, universally or naturally illegal, as legality is designed by politics. So it is not fair to argue that a legal document (e.g. a Constitution) makes impossible to decide about something, as the source of that document is a decision itself. The debate here is the source of sovereignty (i.e. the source of the right to decide) which links to the debate of what a nation and a people is, and with the debate of democratization. It is not an easy debate, but it is an issue we must reasonably face if we want to deepen in the progress and democratization process.

About the autor: Javier López Prol graduated in Business Management in the University of A Coruña (UDC) and Corvinus University of Budapest, and Law in the UDC. He holds a Master in International and Development Economics by the Complutense University of Madrid, and is currently doing a PhD in Economics in the University of Graz. He has been working at IGADI (Galician Institute for Analysis and Documentation) and at the Galician Fund for Cooperation and Solidarity. Currently he is working at the Wegener Center for Climate and Global Change. In EMA, he has carried out also a research about Economic Convergence between Albania and the European Union, which will be published in the near future. He speaks Galician and Spanish (mother tongues), English and Portuguese.